Πολυτεχνείο 50+1 χρόνια μετά: Πώς φτάσαμε στην εξέγερση

Στο Πολυτεχνείο δεν βρήκαμε την πόρτα ανοικτή και περάσαμε μέσα. Δεν ήταν μια στάση στην Πατησίων. Το 1973 ήταν η κορύφωση του αντιδικτατορικού κινήματος. Ερχόταν από πολύ μακριά- Γράφει ο Τάκης Κατσιμάρδος.

Ο απόηχος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου 50+1 χρόνια μετά φθάνει μέχρι σήμερα. Η επέτειος «φορτίζεται» κάθε χρόνο μακριά από μουσεία. Κι αυτό επειδή δεν πρόκειται μόνο για το ηρωικό τριήμερο 14-17 του Νοέμβρη. Είναι ακόμη ο γενικευμένος αντίκτυπος, που είχε αμέσως μετά και μεσοπρόθεσμα.

Αν και τυπικά ο ξεσηκωμός θα μπορούσε να «χωρέσει» σ΄ ένα γεγονός διάρκειας 56 ωρών, εκείνο που ύψωσε το Πολυτεχνείο, ώστε να γίνει «Πολυτεχνείο», είναι όσα διαδραματίστηκαν και έξω από το χώρο μετά το γκρέμισμα της πύλης από το άρμα της χούντας. Οι 5000 έγκλειστοι, που έφτασαν και ξεπέρασαν τις 100.000 στις διάσπαρτες διαδηλώσεις στη στρατοκρατούμενη πρωτεύουσα, ενώ οι σφαίρες έπεφταν βροχή. Είναι ακόμη όσα προηγήθηκαν στη μακρά αντιδικτατορική πάλη του φοιτητικού κόσμου, της νεολαίας γενικότερα και της λαϊκής αντίθεσης.

Φωτό: Σύλληψη φοιτητή/Αριστοτέλης Σαρρηκώστας (αρχείο ΕΡΤ)

Στο Πολυτεχνείο, όπως εύστοχα έχει πει ένας από τους «ελεύθερους πολιορκημένους», δεν βρήκαμε την πόρτα ανοικτή και περάσαμε μέσα. Δεν ήταν μια στάση στην Πατησίων. Το 1973 ήταν η κορύφωση του αντιδικτατορικού κινήματος. Ερχόταν από πολύ μακριά. Από την αντίσταση στα σκοτάδια της χούντας. Από την προδικτατορική ακόμη πάλη, την «άνοιξη» της δεκαετίας του 1960 και του 1-1-4. Για να μην πάμε πιο παλιά, όπως εκφράστηκε μ΄ ένα από τα συνθήματα εκείνων την ημερών: ΕΛΑΣ -ΕΑΜ – ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ.

Φωτό: Αριστοτέλης Σαρρηκώστας (αρχείο ΕΡΤ)

Τα χρόνια της προετοιμασίας κατά τη δικτατορία ήταν πυκνά σε ξεχωριστά γεγονότα, συλλογικές και προσωπικές ιστορίες από αντιστασιακές ενέργειες, συλλήψεις, βασανιστήρια. Η γέννηση και ανάπτυξη του φοιτητικού κινήματος, που παίρνει τις γνωστές ανεξίτηλες διαστάσεις με την κατάληψη της Νομικής Αθήνας το Φεβρουάριο του 1973 και αποτυπώνεται στα Νοεμβριανά, έχει ήδη περάσει στην ιστορία. Ως λαμπρή σελίδα εσαεί, παρά τις προσπάθειες για μείωση, παραχάραξη, αμαύρωσης της γενιάς του, της σημασίας και των άμεσων ή έμμεσων επιπτώσεων που είχε.

Χωρίς τη μνήμη όσων προηγήθηκαν και την ωρίμανση των συνθηκών, που οδήγησαν στο αντιδικτατορικό φοιτητικό έπος, η πρόσληψή του είναι περιορισμένη.

Μισός αιώνα κι ένα χρόνος μετά την εξέγερση του Νοέμβρη δεν μπορεί να ξεχαστεί το καθεστώς τρόμου, που επιβλήθηκε στη χώρα από το 1967. Ούτε οι συνθήκες, που αναπτύχθηκε βαθμιαία, με διαφορετικές εντάσεις και σε διαδοχικές χρονικές περιόδους η αντίσταση. Στη χούντα .

-Περίπου 80-100000 πολίτες συνελήφθησαν, ανακρίθηκαν και βασανίστηκαν από την επιβολή της δικτατορίας, ως την κατάρρευσή της…

-Κάπου 10-12000 εκτοπίστηκαν και φυλακίστηκαν στα ξερονήσια και τα κάτεργα της χούντας (6138 ήταν επισήμως οι εκτοπισμένοι τον Μάιο του 1967) . ..

-Σύμφωνα με όσα στοιχεία υπάρχουν περίπου 5000 οδηγήθηκαν στα στρατοδικεία …

Φωτό: Αριστοτέλης Σαρρηκώστας (αρχείο ΕΡΤ)

- Επισήμως 19 πολίτες δολοφονήθηκαν, χωρίς να υπολογίζονται όσοι έπεσαν κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου και διάσπαρτες άλλες σχετικές πληροφορίες, που ανεβάζουν τον αριθμό των νεκρών σε 98. Συνολικά σε 150, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Συνδέσμου Φυλακισθέντων Εξορισθέντων (ΣΦΕΑ).

Πρόκειται για ελάχιστα από τα ψυχρά στοιχεία, που αποτυπώνουν τον πόνο και τις τραγωδίες, που προκάλεσε η χούντα στη φυλακισμένη Ελλάδα του 1967-1974 .

Ερείπια και τραγωδίες, άφησαν πίσω τους οι συνταγματάρχες, με το Κυπριακό να προεξάρχει ανάμεσα στα εθνικά θέματα. Αλλά ακόμη τον εξανδραποδισμό της πολιτείας και του πολίτη. Την εκχώρηση των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Την απομύζηση του πλούτου της χώρας από την εγχώρια και διεθνή οικονομική ολιγαρχία.

Δεν είναι, όμως, μόνο το αβάσταχτο «κόστος» της επταετούς χούντας, που επιβάλλει να θυμόμαστε για πάντα και ειδικά στην επέτειο του Πολυτεχνείου.

Στη διαδρομή προς την κορυφαία αντιδικτατορική πράξη γράφτηκαν εκατοντάδες σελίδες αντίστασης. Από το λαϊκό και φοιτητικό κίνημα. Τη μισή εκατοντάδα παράνομων, τις άλλες μισονόμιμες ή και νομότυπες ακόμη οργανώσεις. Διάφορες συλλογικότητες, επώνυμες ή ανώνυμες ομάδες και ατομικά από δημοκρατικούς πολίτες. Μαζί , βεβαίως, με τις εμβληματικές δυναμικές αντιστασιακές ενέργειες όπως η απόπειρα δολοφονίας του πρωτοδικτάτορα, οι δυναμικές αντιστασιακές ενέργειες …

Όλα αυτά κι άλλα μαζί διαδραματίστηκαν σε συνθήκες αστυνομοκρατίας, φόβου για τις βασανιστικές συνέπειες και επιπτώσεις. Στην καθημερινότητα, την οικογένεια και τη ζωή ακόμη. Σε καθεστώς ζόφου, όπου υπήρχε μόνο η ελπίδα για απαλλαγή από τα χουντικά δεσμά. Η αισιοδοξία της βούλησης στο σκοτάδι του καθεστώτος…

Από τα μέσα του 1972 και τις αρχές του 1973 το στρατιωτικό καθεστώς βρέθηκε σε στρατηγικό αδιέξοδο. Αν και εδραιωμένο, ακόμη δεν δεχόταν σοβαρές απειλές από αντιστασιακές δυνάμεις , τις επιταχυνόμενες μαζικές φοιτητικές και λαϊκές αντιδράσεις.

Το κίνημα του ναυτικού και μετά την αποτυχία του η ανταρσία του αντιτορπιλικού Βέλος επιτάχυναν τα διαδραματιζόμενα στους κόλπους του. Η αντίσταση στη φάση αυτή, αρχής γενομένης με την κατάληψη της Νομικής και ύστερα με τη εξέγερση στο Πολυτεχνείο καθόρισαν τις αμέσως επόμενες εξελίξεις. Την ανατροπή του Παπαδόπουλου από τη χούντα του Ιωαννίδη και την ομάδα του.

ΑΥΡΙΟ : Η ΚΥΟΦΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ

(Ο Τάκης Κατσιμάρδος είναι δημοσιογράφος)