Το μπιμπερό καλό θα είναι να το δίνει άλλο πρόσωπο (μπαμπάς, γιαγιά, νταντά...) στο μωρό και όχι η μητέρα αν αυτή το θηλάζει! Το μωρό μυρίζει το γάλα από το στήθος της μάνας και δυσκολεύεται να δεχτεί το μπουκάλι!
Παρακάτω θα βρείτε μερικές πρακτικές συμβουλές και βασικούς κανόνες φύλαξης του μητρικού γάλακτος που ισχύουν για υγιή και τελειόμηνα νεογνά (άνω των 6 εβδομάδων).
Για πρόωρα, άρρωστα και νεογνά που νοσηλεύονται ισχύουν διαφορετικοί κανόνες!
Συλλογή μητρικού γάλακτος
~ Καταρχήν τηρούμε όλους τους κανόνες υγιεινής! Μπορεί το ίδιο το γάλα να είναι στείρο μικροβίων αλλά στην επαφή του με οτιδήποτε (ακόμη και με τον αέρα) κινδυνεύει να μολυνθεί!
~ Πλένουμε με ζεστό νερό και σαπούνι όλα τα δοχεία και τον εξοπλισμό θηλάστρου που πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε, ξεβγάζουμε καλά και αποστειρώνουμε είτε στον αποστειρωτήρα είτε βράζοντας τα σε νερό. Η αποστείρωση χρειάζεται για να διασφαλιστεί η καλή διατήρηση του γάλακτος.
~ Με καθαρό στήθος και χέρια, ξεκινάμε την άντληση στα ειδικά δοχεία του θηλάστρου που έχουμε αποστειρώσει (πολλές γυναίκες καταφέρνουν να βγάζουν γάλα με το χέρι!) κι έπειτα αν δεν πρόκειται να δώσουμε άμεσα το γάλα στο μωρό, το μεταφέρουμε σε όποιο αποστειρωμένο δοχείο έχουμε ετοιμάσει για το σκοπό αυτό ή στα ειδικά σακουλάκια φύλαξης μητρικού γάλακτος που έχουμε προμηθευτεί από το φαρμακείο.
~ Το μητρικό γάλα πρέπει να συλλέγεται σε αποστειρωμένα πλαστικά ή γυάλινα δοχεία που κλείνουν αεροστεγώς και είναι κατάλληλα για τρόφιμα!
Ποτέ σε ανοιχτά δοχεία που δεν έχουν καπάκι (εκτός του ότι κινδυνεύει να μολυνθεί το γάλα από την ανάμιξή του με τον αέρα, αν το καταψύξουμε σε ανοιχτό δοχείο δεν θα μπορέσουμε να το αποψύξουμε κάτω από τρεχούμενο νερό!).
Ποτέ σε παγοκύστες που πιάνουμε συχνά το εσωτερικό τους με τα χέρια (πως αλλιώς θα βγάλουμε το παγάκι;)
Ποτέ σε σακουλάκια για παγάκια μιας και δεν είναι αποστειρωμένα και δεν μπορούν να αποστειρωθούν!
Ποτέ σε ουροσυλλέκτες! Παρ' όλου που είναι αποστειρωμένα δοχεία oι ουροσυλλέκτες, είναι ακατάλληλοι για τρόφιμa! Δεν μπορούμε να τους πλύνουμε και να τους αποστειρώσουμε μόνες μας, γιατί πολύ απλά τα δοχεία που είναι κατάλληλα για τρόφιμα πρέπει να ελεγχθούν και παίρνουν έγκριση γι' αυτή τη χρήση. Πρέπει να έχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές και να έχουν πάνω τους το σήμα με το ποτηράκι και το πηρουνάκι.
Διατήρηση - συντήρηση μητρικού γάλακτος
~ Σε θερμοκρασία περιβάλλοντος
Το μητρικό γάλα μπορεί να διατηρηθεί για κάποιες ώρες σε θερμοκρασία περιβάλλοντος. Στους 18-22ο C διατηρείται 3-6 ώρες (πιθανόν και περισσότερες) αντιστρόφως ανάλογα με τη θερμοκρασία. Όμως με αυτό τον τρόπο (εκτός ψυγείου) μειώνεται ο συνολικός χρόνος διατήρησης του γάλακτος αν τελικά το μωρό δεν το πιει και υπάρχει πάντα η πιθανότητα να ξινίσει (εξαρτάται από το πόσο φρέσκο είναι... γι' αυτό καλό είναι να το φυλάμε στο ψυγείο!).
~ Στο ψυγείο
Το μητρικό γάλα μπορεί άνετα να διατηρηθεί στο ψυγείο τουλάχιστον για δύο 24ωρα. Αν το ψυγείο μας δουλεύει σταθερά στους +1 έως +4 βαθμούς, τότε στο βάθος ενός ψηλού ραφιού που η ψύξη είναι καλύτερη και όχι στην πόρτα, μπορεί να διατηρηθεί έως και 8 (πιθανόν και παραπάνω) ημέρες αν το ψυγείο δεν ανοιγοκλείνει συχνά. Επειδή όμως τα οικιακά ψυγεία ανοίγουν σχετικά συχνά και μπορεί η θερμοκρασία τους να αυξάνεται, το μητρικό γάλα διατηρείται τουλάχιστον όσο και το παστεριωμένο στο ψυγείο, δηλαδή 3-7 ημέρες.
~ Στην κατάψυξη
Το μητρικό γάλα μπορεί να διατηρηθεί στην κατάψυξη. Τα δοχεία με το γάλα δεν πρέπει να είναι αποθηκευμένα στο κάτω συρτάρι που βρίσκεται μπροστά από το μοτέρ και φροντίζουμε να μην ανοίγουμε συχνά την πόρτα.
Σε μονόπορτο ψυγείο με εσωτερική κατάψυξη και σταθερή θερμοκρασία στους -15οC διατηρείται με ασφάλεια για 2 εβδομάδες. Σε δίπορτο ψυγείο και σταθερή θερμοκρασία κατάψυξης στους -18οC, το γάλα διαρκεί τουλάχιστον 3 μήνες. Σε δίπορτο ψυγείο που δουλεύει ο καταψύκτης στο μέγιστο από -20oC και μπορεί να πλησιάσει τους -32οC, τότε το γάλα διατηρείται 6 μήνες (ίσως και παραπάνω).
Για μεγαλύτερα διαστήματα φύλαξης του μητρικού γάλακτος υπάρχει πιθανότητα όχι να μην είναι ασφαλές αλλά να είναι μειωμένης ποιότητας.
~ Σε περίπτωση που καταψύξουμε γάλα σε γυάλινο δοχείο (μπιμπερό ή άλλο) τότε φροντίζουμε να το γεμίσουμε μέχρι τα 2/3 για να αποφύγουμε την πιθανότητα να σπάσει στην κατάψυξη από διαστολή! (μόνο που στα γυάλινα χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να αποψυχθεί).
~ Σε περίπτωση που καταψύξουμε γάλα σε πλαστικό δοχείο (μπιμπερό ή άλλο) ελέγχουμε όχι μόνο την καταλληλότητά του για φύλαξη τροφίμων αλλά και την καταλληλότητά του για χρήση σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (όπως στην κατάψυξη) και σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες (όπως στον βρασμό ή τον αποστειρωτήρα) εκμηδενίζοντας την πιθανότητα τοξικότητας που μπορεί να μεταφερθεί στο μητρικό γάλα.
~ Σε περίπτωση που καταψύξουμε στα ειδικά σακουλάκια φύλαξης μητρικού γάλακτος από το φαρμακείο, ελέγχουμε τη διάρκεια ζωής που προβλέπεται για το σακουλάκι στην κατάψυξη κι αν είναι επαναχρησιμοποιούμενο! Δεν τα παραγεμίζουμε και τα αποθηκεύουμε κατά προτίμηση σε όρθια θέση με προσοχή να μη σκιστούν!
~ Σε όποιο δοχείο κι αν καταψύξουμε μητρικό γάλα, φροντίζουμε να σημειώσουμε καθαρογραμμένα και με αδιάβροχο μαρκαδόρο πάνω σε κάποια ετικέτα ή στο ίδιο το δοχείο την ημερομηνία και ώρα συλλογής του γάλακτος, για να επιλέγουμε αργότερα να αποψύχουμε τα παλαιότερα!
~ Δεν προσθέτουμε ποτέ γάλα (που μόλις αντλήσαμε ή είχαμε φυλάξει στο ψυγείο) στο κατεψυγμένο, για να μην ξεπαγώσει μερικώς το κατεψυγμένο γάλα.
~ Μπορούμε να βάλουμε κατευθείαν στην κατάψυξη το γάλα που αντλήσαμε, δεν χρειάζεται να μπει πρώτα στο ψυγείο.
~ Αν κάποια μερίδα γάλακτος που έχουμε συλλέξει δεν καταναλωθεί το 1ο 24ωρο και ξέρουμε ότι δεν πρόκειται να καταναλωθεί ούτε το επόμενο, τότε καλύτερα να την καταψύξουμε. Αν το γάλα έχει μείνει δύο 24ωρα και δεν έχει χρησιμοποιηθεί το βάζουμε πάλι στην κατάψυξη αλλά το σημειώνουμε γιατί αυτό ίσως να μην διατηρηθεί το ίδιο με το άλλο που έμεινε μόνο ένα 24ωρο στο ψυγείο. Αυτό φροντίζουμε και το καταναλώνουμε πριν το τρίμηνο και όταν το αποψύχουμε το δίνουμε πρώτο.
~ Για να μην διακινδυνεύσουμε να πετάξουμε άσκοπα το πολύτιμο μητρικό γάλα, φροντίζουμε να το φυλάμε σε μικρές μερίδες των 60 ή 80ml (ακόμη και λιγότερο 30 ή 50ml) για να μπορούμε να έχουμε επιλογές όταν αποψύχουμε (μικρότερη ποσότητα αποψύχεται και πιο γρήγορα) και να καλύπτουμε αναλόγως τις διατροφικές ανάγκες του μωρού.
~ Δεν αναμιγνύουμε γάλατα που έχουν διαφορετική θερμοκρασία, πχ ζεστό με κρύο γάλα που ήταν στο ψυγείο.
~ Αν θέλουμε να συμπληρώσουμε στην ποσότητα που αντλήσαμε νωρίτερα αποθηκεύουμε σε δύο διαφορετικά δοχεία κι όταν αποκτήσουν την ίδια θερμοκρασία στο ψυγείο (μετά από μισή με μία ώρα) τότε αναμιγνύουμε!
Απόψυξη μητρικού γάλακτος
~ Δεν επιτρέπεται να αποψύχουμε γάλα ζεσταίνοντάς το! Το αποψύχουμε κατά προτίμηση μέσα στο ψυγείο (το βάζουμε από την προηγούμενη μέρα γιατί αργεί, χρειάζονται 12-16 ώρες) ή όταν βιαζόμαστε κάτω από τρεχούμενο νερό βρύσης σε θερμοκρασία δικτύου κι όχι θερμοσίφωνα αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να αναπτυχθούν μικρόβια.
~ Το αποψυγμένο γάλα διατηρείται ένα 24ωρο στο ψυγείο μετά την απόψυξη (αν έχει γίνει σωστά). Αν ζεσταθεί μια φορά και δεν χρησιμοποιηθεί μετά το πετάμε! Ποτέ δεν το ξαναβάζουμε στην κατάψυξη!
Ζέσταμα μητρικού γάλακτος
~Το αποψυγμένο γάλα το βάζουμε στο μπιμπερό (αν δεν το έχουμε ήδη εκεί) και το ζεσταίνουμε με σεβασμό σε μπαιν μαρί είτε σε κάποιο μπρίκι/κατσαρολάκι κ.λ.π. με ζεστό νερό είτε σε ηλεκτρικό δοχείο ρυθμισμένο στη χαμηλότερη θερμοκρασία (έτσι δεν παραζεσταίνεται και έχει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής!).
~ Αφού ζεσταθεί, το ανακινούμε με απαλές κυκλικές κινήσεις. Το γάλα όταν στέκεται στην ψύξη ή στην κατάψυξη διαχωρίζεται αφού δεν είναι ομογενοποιημένο! Θα δείτε να συσσωρεύεται επάνω το λίπος που είναι πιο λευκό και πιο παχύ από το γάλα παρακάτω και τέλος το νερό! Με την ανάδευση αναμιγνύεται το λίπος με το γάλα και το νερό και ανακατανέμεται ομοιόμορφα η θερμοκρασία σε όλο το γάλα.
~ Ποτέ δεν κάνουμε χρήση μικροκυμάτων! Δεν ζεστένουν ομοιόμορφα και καταστρέφουν πολύτιμα στοιχεία του, κυρίως τα αντισώματα!
~Η σωστή θερμοκρασία για να το πιεί το μωρό είναι περίπου 38-40ο C. Μπορούμε πρακτικά να δοκιμάσουμε την θερμοκρασία του, στο εσωτερικό του καρπού μας, στάζοντας μερικές σταγόνες!
~Αν ζεστάνουμε κάποια μερίδα και τελικά δεν καταναλωθεί, μπορούμε να τη διατηρήσουμε στο ψυγείο για 4-5 ώρες ακόμη και να τη χρησιμοποιήσουμε στο επόμενο γεύμα. Αν είναι φρέσκο και δεν έχει ζεσταθεί πολύ μπορεί να κρατήσει και περισσότερο! Ποτέ όμως δεν το κρατάμε ζεστό (πχ σε θερμός) γιατί έτσι αυξάνονται οι πιθανότητες να αλλοιωθεί!
~Μπορούμε δηλαδή να το βάλουμε στο ψυγείο και να το ξαναζεστάνουμε άλλη μία φορά. Παρ' όλου που οι επίσημες οδηγίες λένε ότι αν έχει ακουμπήσει το στόμα του παιδιού στο μπουκάλι και περισσέψει γάλα τότε το πετάμε!
Αν σεβόμαστε το γάλα και δεν το παραζεσταίνουμε (στο χαμηλό ο θερμοστάτης του θερμαντήρα), δεν το ξεχνάμε μέσα στο θερμαντήρα, το βάζουμε αμέσως στο ψυγείο (όσο πιο ψηλές οι θερμοκρασίες, τόσο πιο εύκολα αναπτύσσονται τα βακτήρια), τότε αντέχει! Τόσες μανούλες το έχουμε δοκιμάσει άπειρες φορές! ε, δεν είναι τόσο απλό να πετάμε το μητρικό γάλα... ενδεχομένως να μειώνεται κάπως η ποιότητά του αλλά δεν χαλάει!!
~ Το πραγματικά χαλασμένο γάλα φαίνεται, αποκτάει μια έντονη ξινή μυρωδιά και έχει δυσάρεστη γεύση, πικρή ή ξινή. Αν έχουμε αμφιβολίες... το δοκιμάζουμε!!
Και σας προτείνω από πριν να το δοκιμάσετε για να μπορείτε να κρίνετε! δοκιμάστε το φρέσκο, αμέσως μετά την άντληση, δοκιμάστε το και αφού το ζεστάνετε! Μια φορά είναι αρκετή! δεν είναι ανάγκη να το επαναλαμβάνετε κάθε φορά αυτό!!
~ Η μυρωδιά μπορεί να διαφέρει απ' όταν είναι φρέσκο, έχει μπει στο ψυγείο ή έχει αποψυχθεί... το θέμα είναι να μην είναι δυσάρεστη!
Γεύση & οσμή του αποψυγμένου γάλακτος
Μερικές φορές παρατηρείται το μητρικό γάλα κάποιον γυναικών, μετά την απόψυξή του, να έχει μεταλλική γεύση ή/και άσχημη μυρωδιά (να έχει μια πολύ ξεχωριστή ξινή γεύση και οσμή - σαν το ξινισμένο γάλα αγελάδας).
Εάν παρατηρήσετε ότι επανειλημμένα το αποθηκευμένο γάλα σας δεν έχει φρέσκια οσμή και το μωρό σας δεν το δέχεται, αρχικά βεβαιωθείτε πως ακολουθείτε σωστά όλες τις διαδικασίες αποθήκευσης και δείτε αν υπάρχει κάτι που θα μπορούσατε να κάνετε για να βελτιώσετε την οσμή/γεύση του:
Καταρχήν δοκιμάστε να αποθηκεύσετε εναλλακτικά το μητρικό γάλα σε γυάλινα δοχεία, σε πλαστικά δοχεία και σε ειδικά σακουλάκια φύλαξης μητρικού γάλακτος για να δείτε αν υπάρχει διαφορά.
Καταψύξτε το γάλα όσο πιο σύντομα μπορείτε μετά την άντληση, και ταΐστε το μωρό σας όσο πιο γρήγορα μπορείτε μετά την απόψυξή του.
Επίσης, ελέγξτε πως τα υπόλοιπα δοχεία που έχετε στην κατάψυξη είναι όλα καλά κλεισμένα για να μην περάσει και σε αυτά η μυρωδιά.
Μεταφορά μητρικού γάλακτος
~ Το μητρικό γάλα δεν επιτρέπεται να μεταφέρεται εκτός ψυγείου ούτε για λίγο. Το κούνημα και η ανάμιξή του με αέρα δημιουργούν άριστες συνθήκες για τα μικρόβια. Δεν υπάρχει κανένας χρόνος ασφαλείας όταν το μητρικό γάλα μεταφέρεται εκτός ψυγείου.
~ Εάν είναι ανάγκη να το μεταφέρουμε τότε αυτό μπορεί να γίνει με ασφάλεια μόνο αν χρησιμοποιήσουμε ένα ισοθερμικό τσαντάκι ψυγείο (σαν αυτά που παίρνουμε στην παραλία), και βάλουμε μέσα το γάλα μαζί με 2-4 ειδικές παγοκύστες ανάλογα με το μέγεθός τους. Έτσι διατηρείται πάνω από 8 ώρες.
~ Για να ζεστάνουμε το παγωμένο γάλα που έχουμε μεταφέρει, (αν είμαστε κάπου έξω...) θα χρειαστούμε ένα θερμός με καυτό νερό. (τα καλύτερα είναι αυτά τα μεταλλικά που έχουν κενό αέρος μεταξύ των δύο στρωμάτων μετάλλου). Το καπάκι αυτού του θερμός χρησιμεύει για να ζεστάνουμε το γάλα σε μπαιν μαρί. Συνήθως χρειάζεται να πετάξουμε το πρώτο νερό μόλις κρυώσει και να το ξαναγεμίσουμε για να ζεσταθεί όσο χρειάζεται το γάλα. Των 750 ml τα θερμός είναι είναι ιδανικά αφού είναι αρκετό το μέγεθος που έχει το καπάκι τους για να χωράει το μπιμπερό!
Ευχαριστούμε για όλες τις πολύτιμες πληροφορίες την κα Παπαποστόλου Μαρία στο www.mitrikosthilasmos.com
